Schrijven met stijl

Op de basisschool mocht ik de derde klas (tegenwoordig groep vijf) een keertje overdoen. Reden: spelling. De persoonsvorm juist schrijven ging niet goed, maar uiteindelijk lukte het door steeds het werkwoord "lopen" in de plaats van de persoonsvorm te plaatsen. En dat moet ik nog steeds doen. Noem het woordblindheid, maar ik zie mijn eigen taalfouten niet. Het gevoel voor spelling en juiste opbouw van zinnen, zit er helaas niet van nature in.
Maar dat is nog niet alles. Het schrijven van verhalen ging ook niet automatisch goed. Op de middelbare school moest ik bijvoorbeeld een keer een opstel schrijven. Ik deed mijn uiterste best en het resultaat was een zes. Ik liep teleurgesteld naar mijn leraar en die gaf aan dat hij het opstel rommelig en onsamenhangend vond.
Jaren later las ik het Handboek Stijl van Peter Burger en Jaap de Jong en pas toen zag ik wat er destijds niet goed ging.

Beeldig taalgebruik

Mensen zijn vooral visueel ingesteld. Bij tekst is er geen beeld, maar kun je wel beelden oproepen. Dit wordt beeldspraak genoemd. Dit doe je bijvoorbeeld door een situatie te beschrijven. Waar ben je of hoe ziet iets er uit? Wat je ook kunt doen is een vergelijking maken om je stelling te verduidelijken. Let hierbij wel op dat je vergelijkingen gebruikt die aansluiten bij de belevingswereld van je lezer. Daarnaast moet een vergelijking kort en origineel zijn.

Wie schrijft er aan wie?

Teksten worden geschreven voor en door mensen. Denk dus tijdens het schrijven steeds aan degene voor wie je de tekst schrijft. Maak een beslissing of je de lezer direct aanspreekt of op een afstand blijft. Wanneer je gevoelige onderwerpen aansnijdt kun je beter meer afstand nemen door de lezer niet direct aan te spreken.

Laat de stem van een ander horen

Geeft het woord aan een ander en gebruik citaten om te bewijzen dat een bepaalde stelling waar is. Ook zorgen ze voor dat een tekst meer gaat leven.

Leven in de brouwerij

Vermijdt de lijdende vorm en gebruik een actieve stijl. Hiermee houdt je de tekst levendig.

Durf duidelijke taal te schrijven

Vermijdt vaktaal, schrap moeilijke begrippen en schrijf afkortingen voluit tenzij ze als afkorting worden uitgesproken. Ben ook concreet en niet vaag. Laat termen als een beetje of sommige achterwege. Ten slotte probeer de zinnen zo kort mogelijk te houden. Dat leest wel zo prettig.

Neem je tekst niet in de tang

Wanneer je woorden die eigenlijk bij elkaar horen ver uit elkaar zet, wordt dit een tangconstructie genoemd. Deze komen de leesbaarheid niet ten goede.

Kill your sweethearts

Focus je op het onderwerp dat je wilt behandelen en wijk daar niet van af, hoe interessant het zijspoor ook mag zijn. Schrijf vervolgens je eerste versie van de tekst. Lees deze tekst grondig door en schrap alle overbodige zinnen. Lees de tekst nogmaals door en schrap ook alle woorden die niet absoluut noodzakelijk zijn. Het eindresultaat ziet er dan als volgt uit: Pas op voor een tautologie (klip en klaar) of een pleonasmes (witte sneeuw).
Vervang voorzetseluitdrukkingen (zoals met behulp van) door een enkel voorzetsel (met)

Sla de juiste toon aan

Kies vooraf welke toon je gaat gebruiken in een tekst en blijf daarbij. Blijf formeel als je een formele tekst schrijft en wordt niet te zakelijk wanneer je een informele tekst schrijft.
Daarnaast moet een tekst lekker lopen en dat kun je bereiken door te letten op de klank en ritme van een tekst maar pas op dat je geen gedicht gaat schrijven. Alliteratie (razende roeland) is weer wel goed bruikbaar bij het maken van bijvoorbeeld de titel.

Zorg dat de lezer doorleest

Tot slot een aantal tips om ervoor te zorgen dat je lezer ook daadwerkelijk je tekst gaat lezen. Dit begint met het de kop. Deze moet zo kort mogelijk zijn en direct duidelijk maken waar een tekst over gaan.
Heb je de aandacht te pakken dan komt het intro. Hierin geef je in een paar regels een indruk van wat gaat komen, maar verschiet niet al je kruit, de lezer moet verder willen lezen.
Vervolgens komt de tekst zelf. Bouw deze goed op en gebruik een passende structuur:

• Tijdbom

  Bouw het verhaal chronlogisch met alinea's die aangeven wanneer en hoe laat iets gebeurde en verkort de tijd die tussen de alinea's zit steeds verder tot het hoogtepunt.

• In medias res

  Val met de deur in huis met iets belangrijks dat ergens halverwege het verhaal gebeurt. Vervolgens ga je terug naar het begin en vertelt het verhaal van voren af aan.

• Cliffhanger en parallel­verhaal

  De schrijver Dan Brown past deze technieken in (bijna) al zijn boeken toe. Elk hoofdstuk eindigt met een scene waarin iets dramatisch gebeurt (Cliffhanger). Vervolgens gaat het volgende hoofdstuk verder met een andere verhaallijn (parallelverhaal).

• Flash-forward

  In tegenstelling tot de flashback is de flah-forward een korte vooruitblik naar wat in de toekomst gaat gebeuren. Bijvoorbeeld: De dag begon rustig en niemand kon vermoeden deze dag later zo'n dramatische wending zou nemen.

• Flashback

  Een verhaal chronologisch vertellen kan te voorspelbaar zijn. Met een toepasselijke terugblik doorbreek je dit.

• Ritme in je tekst
• Essay
• Handboek stijl, adviezen voor aantrekkelijk schrijven

Mail de redactie